کلید روشنایی زمستان | چالش تأمین سوخت نیروگاه ها به کجا رسید؟

به گزارش تراز اقتصاد، با توجه به نزدیک شدن به فصل پاییز و آغاز تدریجی فصل سرما هشدارهایی از جانب مسؤولان برای جلوگیری از خاموشی‌های زمستانه به گوش می‌رسد. در این میان گلایه مردم این است که چرا هم در گرمای تابستان و هم سرمای زمستان باید شاهد خاموشی و قطع برق باشند، در حالی که منشأ خاموشی‌های تابستانه و زمستانه متفاوت است و برای رفع هر کدام باید نسخه‌ای جداگانه پیچید!؟ وزیر نفت در حاشیه بازدید از پالایشگاه تهران تامین سوخت زمستانی بویژه در بخش خانگی را اولویت اصلی این وزارتخانه دانست و گفت: حجم ذخایر سوخت نیروگاهی ۳۰ درصد کمتر از پارسال است، بنابراین همه تلاش‌مان این است ظرفیت سوخت مایع نیروگاه‌ها را بالا ببریم.

جواد اوجی افزود: هم‌اکنون روزانه بیش از ۲۶۰ میلیون مترمکعب گاز در اختیار نیروگاه‌ها قرار می‌گیرد و امیدواریم با برنامه‌ریزی و تدابیر اندیشیده شده کمترین چالش را در تامین سوخت زمستانی گاز بویژه در بخش خانگی داشته باشیم. وزیر نفت گفت: پیش‌بینی می‌شود در دی و بهمن با کسری ۲۰۰ میلیون مترمکعب گاز در روز مواجه شویم که تلاش‌مان این است با تامین سوخت مایع، هموطنان‌مان کمترین مشکل را داشته باشند. اوجی همچنین با اشاره به بازدید خود از پالایشگاه تهران افزود: ارتقای کمی و کیفی پالایشگاه فعلی و ایجاد و احداث ظرفیت پالایشگاه جدید ۲ اولویت پالایشی دولت سیزدهم است. وی اضافه کرد: تا پایان دولت سیزدهم، ظرفیت پالایشی کشور ۵/۱ برابر خواهد شد و تقریبا به ۵/۳ میلیون بشکه در روز خواهد رسید.

وزیر نفت در پاسخ به سوالی درباره گازرسانی به استان سیستان‌وبلوچستان هم گفت: قول می‌دهیم تا پایان سال شهرهای خاش، میرجاوه و زابل به شبکه گاز متصل و از نعمت گاز بهره‌مند شوند. وزیر نفت در دومین بازدید عملیاتی خود با هدف بررسی تامین سوخت زمستانی از پالایشگاه تهران بازدید کرد. جواد اوجی هفته گذشته در نخستین بازدید عملیاتی خود به عسلویه رفت و ضمن بررسی وضع تولید میدان گازی پارس جنوبی و چگونگی تامین سوخت زمستانی از بعضی فازهای این میدان مشترک بازدید کرد. وزیر نفت پس از نشست مشترک با مدیران صنعت نفت در منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس ابراز امیدواری کرد زمستان بدون چالشی را پشت‌ سر بگذاریم. اوجی در نخستین روز کاری خود در وزارت نفت بزرگ‌ترین دغدغه خود را تامین سوخت زمستانی عنوان کرده بود.

خطر تکرار قطع برق در کمتر از ۵ ماه آینده حس می‌شود

مساله قطعی برق زمستان در کمتر از ۵ ماه آینده مساله‌ای است که مورد تاکید بخشی از مقامات دولتی صنعت برق قرار گرفته و مصطفی رجبی‌مشهدی، سخنگوی صنعت برق در مصاحبه‌ای تاکید کرد: نسبت به سال گذشته ۲۰ درصد کمبود سوخت داریم و قطعا تنگناهایی در تولید برق برای زمستان ۱۴۰۰ خواهیم داشت. چالش قطعی برق پیاپی در بازه زمانی کمتر از ۵ ماه می‌تواند زمینه نارضایتی گسترده‌ای را در ۳ بخش مشترکان خانگی، صنعتی و کشاورزی پدید آورد و از طرفی اتکا به سیاست‌های مدیریت مصرف نیز نمی‌تواند چاره حل مشکل باشد، زیرا انتظار کاهش قابل توجه مصرف برق با اتکا به رویکرد یک‌طرفه مدیریت تقاضا در بازه‌های زمانی کوتاه، انتظار نابجایی است.

دانستن این مساله که قطع برق برای مرتبه‌ای دیگر در کمتر از ۵ ماه آینده بار دیگر مردم را دچار مشکل می‌کند، اهمیت حل این مساله را آشکار می‌کند. در همین راستا سلسله راهکارهای کوتاه‌مدت و بلندمدت با شناخت از دلایل قطعی برق زمستان توسط کارشناسان معرفی شده است.

در همین رابطه، کارشناسان متنوع کردن سبد تولید برق کشور با اتکا به منابع انرژی تجدیدپذیر و اتمی را یکی از راهکارهای بلندمدت حل مساله خاموشی در فصل زمستان عنوان کردند، زیرا این تنوع‌بخشی زمینه کاهش وابستگی تولید برق به سوخت‌های فسیلی نظیر گاز طبیعی را به وجود آورده و همین مساله می‌تواند چالش کمبود گاز در فصل زمستان را برای صنعت برق کشور تعدیل کند. البته راهکارهای ارائه‌شده در حوزه متنوع‌سازی سبد تولید برق هر چند از ضرورت قابل توجهی برخوردار است اما نمی‌تواند چاره‌ای برای حل مشکل ۵ ماه آینده کشور در حوزه قطعی برق تلقی شود، زیرا متنوع‌سازی حداقل به بازه زمانی ۵-۴ ساله نیاز دارد. با این وجود، بدنه کارشناسان انرژی کشور راهکارهای کوتاه‌مدتی را برای حل مساله قطعی برق فصل زمستان با تمرکز بر دلایل اصلی شکل‌گیری این پدیده عنوان کرده‌اند.

استفاده از میعانات گازی در نیروگاه، یکی از راهکارها

قطع برق در فصل زمستان از ناترازی تولید و مصرف گاز کشور سرچشمه می‌گیرد. بر همین اساس یکی از دلایل مطرح شده برای توجیه این ناترازی، کاهش ظرفیت استخراج گاز به دلیل ناتوانی در فروش و ذخیره میعانات گازی است که به عنوان محصول ثانویه همراه گاز از میادین برداشت می‌شود.

این در حالی است که یکی از راهکارهای کوتاه‌مدت حل مساله قطع برق در زمستان، استفاده از میعانات گازی در نیروگاه‌های حرارتی تولید برق است. استفاده از میعانات گازی در کنار گاز طبیعی و سایر سوخت‌های مایع فسیلی می‌تواند مساله ناتوانی در فروش و انباشت میعانات را حل کرده و زمینه استفاده از حداکثر توان تولید گاز در فصل زمستان را مهیا کند.

به این ترتیب علاوه بر اینکه بخشی از نیاز سوخت نیروگاه‌ها بدین وسیله تامین می‌شود، ظرفیت تولید گاز کشور نیاز اضافه شده و ناترازی تولید و مصرف در فصل زمستان پوشش داده می‌شود. در حال حاضر تمام نیروگاه‌های سوخت فسیلی کشور که بیشتر از ۸۰ درصد ظرفیت اسمی نصب شده شبکه برق را شامل می‌شود، از سوخت گاز طبیعی یا سوخت‌های مایع نظیر گازوئیل و مازوت استفاده می‌کنند. از طرفی غیر از یک نیروگاه در کشور، هیچ‌یک از واحدهای تولید برق کشور از میعانات گازی برای تولید برق بهره ‌نمی‌برند.

سابقه استفاده از میعانات گازی در نیروگاه‌های تولید برق

محدودیت منابع گازی و سوخت گازوئیل در بسیاری از مناطق دنیا بویژه در زمان‌های اوج تقاضای سوخت، باعث شده در بسیاری از واحدهای تولید برق، توربین‌هایی با سوخت‌های متنوع را مورد استفاده قرار دهند. بسیاری از واحدهای تولید برق در دنیا به نحوی طراحی شده‌اند که بتوانند هنگام نیاز از هیدروکربن‌های بسیار سبک شامل نفتا، میعانات گازی و گاز طبیعی مایع برای تولید برق استفاده کنند. برای مثال نیروگاه سانتاریتا واقع در کشور فیلیپین به نحوی طراحی شده تا بتواند با استفاده از نفتا و میعانات گازی نسبت به تولید برق اقدام کند. در ایران نیز استفاده از میعانات گازی در واحدهای نیروگاهی سابقه دارد و برای نخستین‌بار از میعانات گازی به‌ عنوان سوخت یک نیروگاه حرارتی در نیروگاه عسلویه استفاده شد.

راهکار چالش‌های فنی و زیست‌محیطی استفاده از میعانات گازی در نیروگاه‌ها

البته استفاده از میعانات گازی و هیدروکربن‌های سبک در نیروگاه‌های کشور چالش‌های فنی و زیست‌محیطی را با خود به همراه دارد. برای مثال عمده‌ترین چالش‌های فنی مربوط به میعانات گازی و سوخت‌های مشابه مرتبط به بالا بودن فشار بخار و همچنین میزان کم ویسکوزیته سوخت است.

لازم به تاکید است چالش‌های فنی بیان شده راه‌حل‌های فنی مشخص دارند و به طور کلی این مسائل نمی‌تواند محدودکننده استفاده از میعانات در نیروگاه‌های کشور شود. علاوه بر چالش‌های فنی مذکور، چالش‌های زیست‌محیطی میعانات گازی به دلیل بالا بودن درصد مرکاپتان این سوخت‌ها می‌تواند بر روند توسعه فناوری استفاده از میعانات در نیروگاه‌های تولید برق تاثیرگذار باشد به طوری که وجود مرکاپتان باعث بوی بد و ایجاد خطرات تنفسی در محیط خواهد شد. به همین دلیل شیرین‌سازی میعانات گازی و کاهش مرکاپتان آن ضرورت دارد.

البته با وجود این چالش، میعانات گازی از لحاظ زیست‌محیطی نسبت به گازوئیل و مازوت مزایایی دارد و درصد کل گوگرد آن نیز از متوسط گازوئیل و مازوت کشور کمتر است. به همین دلیل ترکیبات گوگرددار خروجی مانند اکسیدهای گوگرد در سناریوی استفاده از میعانات گازی از گازوئیل کمتر خواهد بود و با شیرین‌سازی مجموع ترکیبات گوگرددار بسیار کاهش یافته و نزدیک به صفر خواهد شد. علاوه بر این، هیدروکربن‌های نسوخته و نیتروژن اکسید میعانات گازی نیز از گازوئیل و مازوت کمتر است و در نتیجه از لحاظ آلایندگی نسبت به سایر سوخت‌های مایع مزیت دارد. با وجود چالش‌های فنی و زیست‌محیطی بیان شده، استفاده از سوخت‌های بسیار سبک و فرار مانند میعانات گازی شیرین شده با تمهیدات لازم نظیر احداث واحدهای مرکاپتان‌زدایی می‌تواند جایگزین سایر سوخت‌های مایع شود، تا علاوه بر آزادسازی ظرفیت تولید گاز، بخشی از نیاز سوختی نیروگاه‌های گازی را تامین کند و به این ترتیب از خاموشی برق در فصل زمستان جلوگیری شود.