صفر تا صد سامانه «مها» / سامانه ضد سرقت بانک ملی چوپان دروغگو بود!
بعد از سرقت صندوق امانات بانک ملی بحث سامانه‌های ضدسرقت و قدرت تشخیص خطر و امکان خطای آن‌ها به بحث روز تبدیل شد که به همین منظور صفر تا صد سامانه ضدسرقت «مها» را بررسی کردیم.
پس از سرقت از صندوق‌های امانات شعبه دانشگاه بانک ملی ایران بود که بحث بر سر امنیت شعب بانکی بر سرزبان‌ها افتاد. موضوعی که از سوی پلیس هم مورد تأیید قرار گرفته و سردار حسین رحیمی، فرمانده انتظامی تهران بزرگ درباره سرقت از این شعبه گفته بود مأموران متخصص پلیس حدود یک ماه پیش از وقوع سرقت نسبت به عدم رعایت نکات امنیتی در این شعبه از بانک به مسؤولان آن هشدار داده بودند. هشداری که نه تنها جدی گرفته نشده بود، بلکه در همان ایام نگهبان شعبه را نیز ترخیص کرده و از آن عجیب‌تر اینکه این شعبه هیچ ارتباطی نه با مرکز فوریت‌های پلیسی ۱۱۰، نه با کلانتری و نه با سامانه مها پلیس داشت.
یکی از سوالاتی که در موضوع سرقت صندوق امانات بانک ملی مطرح شد این بود که چرا سامانه ضد سرقت یک بانک نباید به سامانه‌های پلیس از جمله سامانه «مها» متصل باشد؟ در بسیاری از مواقع این رخداد پیش آمده است که پس از فعال شدن سیستم دزدگیر و تماس با شماره‌های از قبل ثبت شده توسط دزدگیر مالک مکان سراسیمه خود را به مکان مورد نظر رسانده است در صورتی که ممکن است، اعلام هشدار اشتباه باشد یا حتی مواردی سابقه داشته است که بعد از حضور مالک در مکان و رو به رو شدن با سارق درگیری رخ داده است و موجب جرح مالک و یا سارق شده است که در هر صورت موجب مشکلات و عواقب قانونی، مالی و جانی برای مالک شده است.
سامانه مها، سامانه اطلاع رسانی و اعلام خطر آنلاین و هوشمندی است، که به صورت ۲۴ ساعته به کمک حسگر‌های حرکتی، لرزشی هر نوع تهدید از جمله سرقت، زورگیری و … را در زمان حضور یا عدم حضور مالک به مرکز هشدار الکترونیک اعلام می‌کند و به محض وقوع حرکت غیر عادی در محل‌های متصل به این سامانه (مغازه، خانه، انبار) مرکز پلیس اطلاع پیدا کرده و گشت پلیس با فوریت یک برای بررسی موضوع به محل اعزام می‌شود.
برای با خبر شدن از نحوه عملکرد و بررسی قدرت تشخیص خطر این سامانه و همچنین مطلع شدن از ضریب خطای سامانه مها با محمد کلاشی رئیس مرکز هشدار الکترونیک (مها) پلیس به گفتگو پرداختیم که در ادامه می‌توانید این مصاحبه را بخوانید:
در ابتدا بفرمائید سامانه مها چیست و چه کاربردی دارد؟
مرکز هشدار الکترونیک که وابسته به بنیاد تعاون انتظامی کل کشور است این قابلیت را دارد که دزدگیر‌هایی که سناریو محور هستند و بر اساس دستورالعمل‌های جهانی مثل دستورالعمل ademco و بر اساس استاندارد اروپایی‌ای ان ۵۰۱۳۱ کار می‌کنند را به مرکز هشدار الکترونیک متصل کند.
مرکز هشدار الکترونیک بعد از اینکه سیگنال‌های دریافتی از سامانه‌های سرقت از طریق خط تلفن را ارسال می‌کند آن‌ها را پالایش و سیگنال‌هایی که عملیاتی است را نزد پلیس ارسال می‌کند و پلیس روی آن عملیات انجام می‌دهد یعنی در واقع سیگنال‌های عملیاتی را برای پلیس ارسال می‌کنیم.
ما از طریق سامانه‌های ضد سرقتی که در اماکن نصب می‌شود سه نوع سیگنال عمومی، فنی و عملیاتی دریافت می‌کنیم. سیگنال‌های عمومی شامل اینکه آن مکان باز شد مجاز، بسته شد مجاز، دزدگیر فعال می‌شود. این سیگنال را ما رؤیت می‌کنیم و هم این قابلیت را داریم برای مالک آن مکان ارسال کنیم.
سیگنال‌های فنی که دریافت می‌کنیم شامل این است که مثلاً خط تلفن قطع شد یا باطری دستگاه ضعیف است. این سیگنال‌ها که دریافت می‌کنیم در جهت رفع نقص آن با اماکن خصوصی همکاری می‌کنیم و به آن‌ها اطلاع رسانی می‌کنیم که این نقص را رفع کنند.
دزدگیر‌های مها همیشه آنلاین هستند؟
خوبی این سیستم‌ها این است که همیشه پویا و برخط هستند. یعنی یک سری دزدگیر‌ها نزد اماکن، دزدگیر‌های نسل گذشته هستند و مشخص نیست که این دزدگیر فعال است یا نیست، دزدگیر چشمی‌ها کار می‌کند یا نه، ولی چون سامانه‌هایی است که بر پایه نسل جدید هستند به ما متصل هستند و سناریو محور هستند ما این قابلیت را داریم که مدام آن دزدگیر را بررسی کنیم که دزدگیر چشمی هایش یا باطری اش سالم یا دزدگیر فعال است. همیشه آن دزدگیر در حال آماده بکار نزد ما است.
فرمودید سیگنال‌های عملیاتی را برای پلیس ارسال می‌کنید، از کجا متوجه می‌شوید که سیگنال عملیاتی است؟
اتفاقی که در سامانه می‌افتد در کنترل زمانی که بر اساس آن سیگنالی که دستگاه دریافت می‌کند کد رمزی را برای سامانه مها می‌فرستد. این کد رمز بعد از اینکه بازگشایی شد در مجموعه سیستم مشخص می‌شود که عملیاتی یا عمومی یا فنی است. سیگنال‌هایی که به اصطلاح عملیاتی است به صورت قرمز رنگ برای مرکز فرماندهی کنترل فراجا ارسال می‌شود.
این دزدگیر‌ها از کجا متوجه می‌شوند که سارق وارد یک منزل شده است یا صاحب خانه وارد؟
وقتی صاحب خانه وارد بشود در حدود ۲۰-۳۰ ثانیه فرصت دارد که کدی را به دستگاه بدهد و دستگاه را غیر فعال کند. با دادن آن کد و غیر فعال کردن ما متوجه می‌شویم که دستگاه به صورت مجاز غیر فعال شده است. زمانی که سارق وارد می‌شود شروع می‌کند به آژیر کشیدن و، چون به صورت مجاز غیر فعال نمی‌شود سیگنالی که برای ما ارسال می‌شود سیگنال سرقت ارسال می‌شود.
در طلافروشی‌ها چه سیستمی پیاده می‌شود؟
در طلافروشی‌های تهران چند سالی است که راه کار جدید و یک تجهیز دیگری دارند که تجهیزات پدال نام دارند. پدال بالاترین سطح هشدار را دارد. اگر پدال یا شاسی یا ریموت آن را فشار بدهند بالاترین سطح هشدار برای ما ارسال می‌شود. امکان دارد سارق یا زورگیر بخواهد به زور طرف را وادار کند که به زور سامانه را غیرفعال بکند که آن هم برای ما سیگنالی برای ما ارسال می‌شود و ما متوجه می‌شویم که زورگیری اتفاق افتاده است.
یعنی طرف می‌تواند یک کد دیگری که متوجه بشوید که این زورگیری است؟
دقیقاً و نزدیک‌ترین گشتی به آنجا ارسال می‌شود.
در پرونده سرقت صندوق امانات بانک ملی یکی از مشکلاتی که اعلام شد این بود که سامانه ضد سرقت خطا‌های بسیاری داشته برای همین رئیس بانک به هشدار‌ها توجه نمی‌کرده است، چرا این سامانه‌ها آنقدر خطا دارند؟
ببینید سامانه بانک ملی بر اساس سامانه‌های نسل قدیم بوده است. صرفاً یک شماره کننده برای آن دزدگیر نصب شده بود و آن شماره کننده حتی اگر مثلاً حیوان خانگی، گربه‌ای، موشی هم از جلو آن دستگاه رد شود بلافاصله آلارم می‌دهد و از طریق تلفن به مدیر بانک اطلاع می‌دهد. از آنجایی که مدام سیگنال غلط ارسال می‌کند حکم چوپان دروغگو را پیدا می‌کند و به آن توجه نمی‌کنند.
این سامانه‌ای که در بانک ملی بود ایرانی یا خارجی بود؟
آن سامانه بر اساس نسل قدیم است. حالا می‌تواند خارجی یا ایرانی باشد، ولی بر اساس نسل قدیم است یعنی جدید نیست.
سوالی که مطرح است این است که آن سامانه به پلیس وصل بوده یا امکان داشته دسترسی آن‌ها را به پلیس قطع کرد؟
ببینید آن‌ها اگر هم دسترسی شأن به پلیس قطع شود کسی متوجه نمی‌شود. به عنوان مثال ما مورد داشتیم در لواسان رفتند تلفن ملک را قطع کردند. به محض اینکه تلفن قطع شود برای ما پیامی مخابره می‌شود که تلفن قطع شد. وقتی که تلفن قطع شد باز یک هشدار عملیاتی است. هم به مالک می‌گوئیم که تلفن قطع شده هم به نزدیک‌تر ترین گشتی می‌گوئیم که تلفن آنجا قطع شده است.
البته این امکان وجود دارد برای جا‌هایی که سطح خطر بالاست مثل طلافروشی‌ها هم از طریق خط تلفن و هم از طریق سیم کارت به ما متصل شوند. ما پیشنهاد می‌کنیم که هر دو سیستم را استفاده کنند؛ که اگر خط تلفن قطع شد از طریق موبایل پیام مخابره شود. دزدگیر‌هایی که به ما وصل می‌شوند نسل جدید هستند.
یعنی این سامانه‌ها می‌توانند تشخیص دهند که حرکت ثبت شده برای انسان است یا به عنوان مثال حیوان خانگی؟
بله؛ این سنسور‌ها قابلیت تشخیص حیوان خانگی را دارند. به اصطلاح می‌گویند این سنسور‌های تشخیص حرارت هستند یعنی اگر مثلاً موشی از جلوی آن‌ها رد شود آلارم نمی‌زنند و بنابراین میزان عملیات‌های به اصطلاح غیر واقعی را برای پلیس پایین می‌آورند.
می‌توان این اطمینان را به مخاطب داد که مها به هیچ عنوان دسترسی اش به پلیس قطع نمی‌شود؟
امکان دارد دسترسی آن قطع شود، ولی قابل رصد است. اگر مدتی از قطع شدن آن بگذر اطلاع می‌دهیم. قطعاً اگر صندوق امانات آن بانک به ما وصل بود، چون در روز غیرمتعارف بود قابل شناسایی و رهگیری بود چراکه این سامانه سناریو محور است.
یعنی مثلاً طلا فروش برای ما تعیین می‌کند که از ساعت ۸ صبح تا ۷ شب کار می‌کنم. اگر خارج از این هم حتی ورود مجاز داشته باشند ما این ورود مجاز را به مالک خبر می‌دهیم. یعنی با مالک تماس می‌گیرند که شما خودتان ورود را مجاز کرده اید یا شخص دیگری ورود را مجاز کرده است؟
امکان دارد مثلاً کد رمز را طرف در اختیار شخص دیگری گذاشته باشد. سامانه‌های ما قابلیت‌های زیادی دارد. امکان تعریف مثلاً حدود ۳۰ کد برای ورود است. یعنی شخص می‌تواند برای شاگردش، برای کسانی که آنجا کار می‌کنند کد‌های مختلف تعریف و رصد کند که چه شخصی ورود کرده است. این سامانه در صورتی که قطع شود به ما پیام می‌دهد. یعنی این سامانه پویایی اش سهل الوصول است، ولی سامانه‌های قبلی اگر قطع می‌شدند کسی متوجه قطعی آن نمی‌شد.
مها چند سال است که در ایران فعالیت می‌کنند؟
از سال ۹۵ با دستور فرمانده فراجا به صورت کاملاً قانونی در امکانی مثل طلافروشی‌های سطح تهران شروع کردیم و الان هم در ۹ مرکز ایران فعالیت می‌کنیم. الان گیلان، مازندران، آذربایجان غربی، زاهدان، کرمان. شرق استان تهران، غرب استان تهران و خود تهران بزرگ را پوشش می‌دهیم.
آماری دارید که مها در طی این ۶ سال فعالیت از چه تعداد سرقت جلوگیری کرده است؟
تاکنون ۵۸ مورد سرقت نافرجام داشته‌ایم. ما جایی را نداشتیم که مها داشته، ولی سرقت فرجام داشته باشد. یعنی یا سارق یا زورگیر دستگیر شده یا منجر به فرار شده است. الان طوری شده است که اگر متوجه شوند مکانی مها دارد کمتر سراغ آن می‌روند.
از کجا باید متوجه شد که در یک محل سامانه مها نصب است؟
معمولاً سارقان قبل از سرقت روی جایی که می‌خواهند سرقت کنند کار و برنامه ریزی می‌کنند. جایی که به ما وصل می‌شوند یک برچسب هم می‌دهیم. در کل پیشنهاد می‌کنیم که الان با توجه به این اجازه‌ای که فرمانده فراجا دادند اماکن خصوصی و منازل می‌توانند به ما متصل بشوند.
بیشترین محل مورد استفاده مها طی این ۶ سال کجا بوده است؟
بیشتر طلافروشی‌ها و صرافی‌ها بوده است. اما منازل مسکونی، مجتمع‌های تجاری این‌ها هم می‌توانند استفاده کنند.
مها وارد حریم خصوصی افراد نمی‌شود؟
اصلاً ما دوربین نداریم و قابلیت رصد اماکن را به هیچ وجه نداریم. دزدگیر یک امر شخصی است. فرد دزدگیر را بر اساس آن استاندارد‌هایی که ما می‌گوئیم می‌رود می‌خرد نصب می‌کند. ما اصلاً به دوربین هیچ اتصالی نداریم؛ فقط به دزدگیر و آن چشمی‌هایی که از طریق مادون بنفش کار کنند ارتباط داریم.
هزینه نگهداری و اشتراک ماهانه به چه صورت است؟
هزینه اشتراک یک هزینه اندک بابت برقراری ارتباط است. برای منازل خصوصی از حداقل سالی ۷۳۰ هزار تومان یعنی روزی ۲ هزار تومان بابت برقراری اشتراک داریم.
منبع: مهر
