لزوم اعتمادزایی | راهکارهای جلوگیری از برگشت خوردن صادرات کشاورزی

به گزارش تراز اقتصاد، ایران کشوری چهار فصل و مهیای تولید محصولات متنوع کشاورزی است که با توجه به حاصلخیری اکثر زمینهای کشاورزی اش پتانسیل های فراوانی در زمینه تولیدات مختلف محصولات کشاورزی را داراست.

این ظرفیت پتانسیل بالای بخش کشاورزی می تواند با توسعه صادرات کالاهای مزیت دار از فشار بر منابع نفتی بکاهد و جایگزین مناسبی برای صادرات غیرنفتی شود. با این وجود بی توجهی به تولید غذای سالم و سلامت محصولات کشاورزی به یکی از چالش های جدی صادرکنندگان تبدیل شده است و در این میان وزارت جهادکشاورزی وظیفه دارد حسب مأموریت های ذاتی خود، امر تولید محصولات سالم را در اولویت قرار داده و زمینه را برای خودکفایی کشاورزی فراهم نماید.

در ایام اخیر خبر بازگشت نخل های صادراتی، محموله های فلفل دلمه، سیب زمینی و کیوی سروصدای زیادی در رسانه ها به پا کرد، اگرچه علت اصلی این امر ناشی از بی توجهی متولیان به اطلاع رسانی روسیه در خصوص گواهی نامه باقی مانده سموم باز می گردد که در نهایت هم این عدم توجه خسارت سنگینی به تولیدکننده و صادرکننده وارد کرد، اما رسانه های معاند و بسیاری بدخواهان در این خصوص جوسازی و بزرگنمایی هایی غیر واقعی زیادی داشتند.

«کشاورزی» می تواند جایگزین مناسبی برای «نفت» باشد!

در بسیاری کشورهای دنیا کشت محصولات کشاورزی - به صورت مکانیزه و مدرنیزه - به محوری اساسی برای تولید و اشتغالزایی و حتی درآمدزایی ارزی شده و عواید سرشاری را نصیب شان می کند؛ اما متاسفانه ساختار و شالوده کشاورزی ما تا سالیان اخیر کاملا سنتی و بدون رعایت الگوهای کشت و توجه به نیاز بازارهای داخلی، منطقه ای و بین المللی بوده است.

اگرچه برنامه ریزی های خوبی برای توسعه پایدار در بخش کشاورزی و اصلاح کشت و بهره گیری از ابزار و شیوه های نوین در کشاورزی، دامداری و آبیاری در سطح کشور طراحی و اجرا شد، اما از انجائیکه دولت اصلاح طلب و غربگدای حسن روحانی اعتقاد چندانی به توسعه همه جانبه کشور با تکیه بر ظرفیت ها و دانش بومی نداشت و رویکرد و سیاست های آن دولت بر مبنای نگاه بر غرب، وابستگی و دیکته کردن مبانی غربی در زیرساخت ها به ویژه در حوزه کشاورزی داشت، این عرصه در طول 8 سال جولان اصلاح طلبان زمینگیر شده و از خودکفایی در گندم به واردات و از صادرات گندم به سلطان های گندم خواری مثل «سعید حجاریان» رسیدیم.

این البته پایان ماجرا نیست چرا که بسیاری از مسئولان و دست اندرکاران بخش کشاورزی بی توجهی به تولید ۲۵ درصدی محصولات سالم در برنامه پنجم توسعه، نبود شناسنامه تولیدی برای محصولات کشاورزی و نبود متولی در بحث توسعه صادرات غیرنفتی را علت رسیدن به این بن بست مطرح می کنند و معتقدند تا زمانیکه تمهیداتی برای رفع این موضوعات اندیشیده نشود، صادرات محصولات کشاورزی به جایگاه اصلی خود نمی رسد.

برگشت میوه؛ اغراض سیاسی یا مشکل فنی؟

یک کارشناس بین‌المللی محیط زیست درباره بازگشت خوردن میوه های صادراتی ایران به برخی کشورها، به تجارت‌نیوز می‌گوید: در ماجرای برگشت خوردن میوه‌های صادراتی اول باید به این سوال جواب داد که این میوه‌ها به دلایل فنی برگشت خورده‌اند یا اغراض سیاسی باعث برگشت این میوه‌ها شده است.

صابری اضافه می کند: در مرحله دوم اگر به این نتیجه برسیم که مشکل فنی بوده باید چند مساله بررسی شود و ببینیم آفت‌کش‌هایی که وارد شدند، استاندارد بوده‌ یا نه. چون بخش مهم آفت‌کش‌ها و سموم ایران از چین و هند وارد می‌شود و این دو کشور، از کشورهای توانمند در زمینه تولید آفت‌کش‌ هستند. ممکن است این کشورها آفت‌کش‌های ضعیف هم تولید کنند اما فناوری‌‌های تولید آفت‌کش پیشرفته هم دارند. البته ممکن است آفت‌کش استفاده شده استاندارد بوده اما میزان استفاده و شرایط استفاده از آن غلط باشد که در این صورت باید به کشاورزان آموزش بدهیم تا نحوه استفاده از سموم کشاوورزی را یاد بگیرند.

لزوم استانداردسازی در حوزه های وارداتی و صادراتی

صابری در خصوص ضرورت استانداردسازی صادرات و واردات در حوزه کشاورزی معتقد است: قوه قضاییه باید به این مساله ورود کند. در بحث صادرات گاهی اقلام ضعیف صادر می‌شوند. این مساله برای صادرکنندگان ما تبعات دارد. گاهی در واردات هم اجناس بی‌کیفیت وارد می‌کنیم. آن هم باید استانداردسازی شود. این چند نکته باید بررسی شود.

این کارشناس حوزه محیط زسیت و سموم کشاورزی، ادامه می دهد: کشور ما باید به سمت آفت‌کش‌های زیست‌سازگار برود. آفت‌کش‌هایی که مشکلی برای انسان و حتی جانداران دیگر نمی‌آورند. این آفت‌کش‌ها هم برای محیط زیست بی‌ضررند و هم برای انسان.

این کارشناس خاطرنشان می‌کند: ممکن است هزینه این آفت‌کش‌ها مقداری بیشتر از بقیه آفت‌کش‌ ها باشد. دولت باید وام مناسب به محققان و تولیدکنندگان این حوزه بدهد. آفت‌کش‌های زیست‌سازگار باید در تولید و واردات سوبسید داشته باشند تا سلامت مردم به خطر نیفتد.

سوء استفاده و شایعه سازی رسانه ای

در بحبوحه برگشت خوردن محصولات کشاورزی از طرف کشورهای منطقه، اما برخی شیطنت های رسانه ای نیز برجسته بود از جمله اینکه باز سیب زمینی ایران به دلیل سمی بودن از ترکمنستان برگشت خورد که البته پیگیری ها نشان داد این موضوع صحت نداشته و ایران هیچ صادرات محصول سیب زمینی به ترکمنستان نداشته است.

برگشتی در کار نبوده است

پس از انتشار این خبر، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و ترکمنستان در گفت‌وگو با بازار در خصوص برگشت سیب‌زمینی‌های صادراتی ایران به ترکمنستان اظهار داشت: در سه‌ماهه اخیر اصلاً صادرات سیب‌زمینی به ترکمنستان نداشته‌ایم که بخواهد برگشت بخورد!

وی با بیان اینکه قضیه برگشت محصولات ایرانی بزرگنمایی شده است، گفت: اینکه اعلام می‌کنند سیب زمینی برگشتی در داخل کشور خودمان توزیع شده هم از بیخ و بن دروغ است و چنین چیزی صحت ندارد زیرا ایران و کشورهای منطقه اوراسیا محصولات کشاورزی را طبق پروتکل‌های رسمی مبادله می‌کنند و استانداردهای کشور مقصد حتما مورد نظر صادر کنندگان ما قرار می‌گیرد.

وی افزود: درهرصورت اگر هر محصولی مثلاً سیب‌زمینی به یک کشور هدف و صادراتی برود از منظر مسائل بهداشتی و نباتی مشکلاتی داشته باشد در همان کشور هدف معدوم می‌شود و این‌طوری نیست که بخواهد به کشور هدفی برود و دوباره برگشت بخورد.

رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و ترکمنستان اظهار داشت: این را در نظر داشته باشید که برای کشورهای اوراسیا و نه‌تنها کشور ترکمنستان عملاً چیزی برگشت نخورده است بلکه برای حجم عظیمی از تناژ بالا مثلاً سیب‌زمینی که امکان صادر شدن آن باشد قطعاً کنترل بیش‌تری در داخل و حتی تا مبادی خروج از کشور نیز دقت نظر بالایی صورت می‌پذیرد.

کنترل هم بر «واردات» هم بر «صادرات»

همانطور که ایران محصولاتی را صادر می کند، به همان میزان واردات نیز هست؛ رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی درباره کنترل دوطرفه صادرات و واردات، گفت: محصولات کیوی صادراتی ایران که از هند برگشت خورده به دلیل باقیمانده سموم نیست باغات کیوی معمولا آفت نداشته، اما در دو سال گذشته نوعی قارچ بنام شپشک سفید بیشتر در آستارا دیده شده که شاید برای مبارزه با آن از قارچ کش استفاده شده که باید این موضوع مورد بررسی سازمان حفظ نباتات قرار گیرد و موارد اعلام شده از سوی کشور هند پیگیری شود.

وی افزود: این نکته باید حائز اهمیت باشد موز‌هایی که از کشور هند وارد می‌شود باید از زیر ذره بین سازمان حفظ نباتات قرار گیرد، زیرا موز‌هایی که از هند وارد می‌شود به دور از آلودگی نیست و اگر دولت هند بخواهد چنین رفتار‌هایی درباره محصولات صادراتی ما داشته باشد ایران نیز باید اقدام متقابل داشته باشد.

رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی با بیان اینکه هند یکی از مشتری‌های عمده سیب و کیوی ایران است، گفت: وزارت جهاد کشاورزی باید پروتکل‌هایی با آن‌ها امضا کند که هر دو طرف نه فقط ایران سلامت محصولات خود را در نظر بگیرند و در زمینه برگشت دادن این محصولات هم به هند اخطار دهد.

نورانی با تاکید بر لزوم نظارت کامل بر استانداردهای جهانی در حوزه صادرات و واردات محصولاتی که با سلامت مردم مرتبط هستند، افزود: از سوی دیگر وزارت جهاد کشاورزی باید به محصولات کشاورزی که صادر می‌کند نظارت کامل داشته باشد تا متناسب با استاندارد‌های آن‌ها باشد.

مضرات «داوینچی» روی سلامت کیوی

این کارشناس حوزه کشاورزی اضافه کرد: یکی از اعضای انجمن تولید کنندگان کیوی در گیلان اعلام کرده که در دو سه ساله گذشته عده‌ای از باغداران از هورمون‌هایی به نام «داوینچی» که از ترکیه به طور قاچاق وارد شده استفاده کردند که این هورمون باعث درشت شدن کیوی شده و دوام ماندگاری کیوی در سردخانه را کاهش داده و احتمال دارد باقیمانده آن در کیوی مشکلی ایجاد کند که باید مورد توجه جدی سازمان غذا و دارو و استاندارد ایران قرار گیرد.

وی خاطرنشان کرد: هر لیتر از این هورمون‌ها دو و نیم میلیون تومان است و از کشور ترکیه وارد می‌شود و وزارت جهاد کشاورزی درباره استفاده آن‌ها در مناطق شمالی کشور باید نظارت بیشتری کند تا سلامت مردم به خطر نیفتد.

تراز غیرقابل قبول تجاری

بی توجهی به بخش کشاورزی به خصوص در دوران 8 ساله دولت روحانی تراز ناهمگون و غیر قابل قبولی را در حوزه مبادلات کشاورزی بر جای گذاشت. بر اساس آمارها طی سال گذشته، تراز منفی تجاری در بخش کشاورزی به ۵میلیارد دلار رسیده است که بنا به اعتقاد کارشناسان این حوزه این کارنامه برای کشوری مستعد و پر ظرفیتی مانند ایران قابل پذیرش نیست.

به‌رغم اهمیت استفاده از کودهای کشاورزی و سموم شیمیایی، برای افزایش محصول و حاصلخیزی برخی اراضی، این ترکیبات، یکی از مهم‌ترین آلاینده‌های زیست‌محیطی به شمار می‌روند. میزان مصرف کلی سالانه انواع کودها در کشور، در یک دهه اخیر، از ۵/ ۲ میلیون تن به ۳.۵ میلیون تن افزایش پیداکرده و مصرف سموم شیمیایی نیز بالاتر از استانداردهای جهانی است.

لزوم اعتماد آفرینی و توجه دولت به حوزه کشاورزی

آنچه به نظر می آید سیاست وزارت جهاد کشاورزی در دولت سیزدهم، مبارزه بیولوژیک با آفت‌ها است و استفاده از سموم شیمیایی، به‌عنوان آخرین گزینه پیش روی این وزارتخانه قرار دارد.لذا امید می رود سیاست های دولت جدید اعتماد آفرینی بین مشتریان سنتی قدیم و متقاضیان جدید ایجاد نموده و منشأ توسعه و پیشرفت در این عرصه باشد.

گفته می شود کیفیت محصولات، مشکلات بانکی و مشکلات سیاسی سه دلیل مهم کاهش صادرات کشاورزی است. در این راستا تیم جدید وزارت جهاد کشاورزی در گام اول لازم است طرح شناسنامه‌دار شدن محصولات کشاورزی صادراتی به‌ عنوان یکی از ابزارهای مؤثر و کارآمد، اجرا شود.

نظارت مستمر برای نقش کاهش دلالان، اطلاع رسانی به موقع، آموزش های اصولی کشاورزان و سپردن کار به افراد متخصص باعث جلوگیری از هدررفت محصولات و درآمدهای کشور شده و از تکرار ماجراهای برگشت خوردن محصولات کشاورزی مردم کشورمان جلوگیری می کند.

لازم است سیاست های دولت سیزدهم مبتنی بر توسعه همه جانبه و اجرای اقدامات مناسب و برنامه ریزی برای رسیدن به خودکفایی و صادرات اصولی و بازکردن بازارهای منطقه و دنیا به روی محصولات ایرانی تدوین و اجرا شده و بسترهای لازم برای پیشرفت و توسعه کشور و ارز آوری فراهم آید./ گزارش: حسین شاملو